“Niet langer ‘wishful thinking’ of kop in het zand steken”
Er wordt heel wat afgeschreven over de zzp’er en over de komende veranderingen in de regelgeving. Meningen worden gedebiteerd en belangenorganisaties proberen zich zo slim mogelijk voor te sorteren. Het helpt de zzp’ers het beste als ze eerlijk worden voorgelicht over de komende veranderingen en er geen valse beloftes gedaan worden. Het is nu het moment niet meer om aan ‘wishful thinking’ te doen of de kop in het zand te steken. De zzp’er en diens opdrachtgever doen er beter aan om zich goed voor te bereiden op het nieuwe tijdperk van de zelfstandig professional op de Nederlandse arbeidsmarkt, want dat tijdperk zal in 2015 van start gaan. De overheid zal maatregelen nemen om schijnzelfstandigheid te bestrijden en de VAR zal niet meer gebruikt kunnen worden om recht te laten lijken wat krom is. In feite gaat de overheid gewoon de bestaande wet handhaven met aangescherpte controles en een aangepaste regelgeving rond de aanvraag en acceptatie van de VAR. Dit roept hier en daar zeer verontwaardigde reacties op maar omdat de overheid hiermee een algemeen maatschappelijk belang dient, zal deze lijn beslist worden voortgezet. Zzp’ers hebben er nu niets aan als belangengroepen meehuilen met de wolven in het bos.
Het overheidsbeleid (overigens ook Europese beleidslijn) is gebaseerd op de volgende vier uitgangspunten.
1. De zelfstandig gevestigde professional is niet meer weg te denken van de Nederlandse arbeidsmarkt.
Door de technologische ontwikkelingen en de schaalvergroting, is de arbeidsproductiviteit op de arbeidsmarkt flink toegenomen. Deze ontwikkelingen hebben ook geleid tot een steeds verder voortschrijdende specialisatie van de arbeid en juist deze specialisatie voedt de behoefte aan flexibiliteit. Voor werkgevers is het niet aantrekkelijk om specialisten voor onbepaalde tijd in vaste dienst te hebben. Specialisten in de ICT, de financiële dienstverlening, de gezondheidszorg, het onderwijs en vele andere sectoren hebben steeds vaker meerdere werkgevers nodig om aan de slag te blijven. Op dit moment biedt al meer dan 10% van de beroepsbevolking zich als zelfstandig professional aan op de arbeidsmarkt en daarmee is dit de grootste flexibele schil in ons land. Deze situatie is overigens niet uniek voor Nederland want dezelfde ontwikkelingen zijn zichtbaar in alle ontwikkelde economieën. Indien de overheid zou denken dat er vaste banen gecreëerd kunnen worden door drempels op te werpen voor de vrije vestiging van professionals, dan zal dat een illusie blijken want voor veel specialisten is er wel werk maar geen baan.
Daarnaast voelt een groeiende groep professionals zich ook helemaal niet meer thuis in een vast dienstverband. Zij zetten zichzelf en hun vakmanschap voortdurend in de markt en hebben soms drukke en soms stille tijden. Zij zijn afwisselend werkend en werkzoekend en laten zich vaak ondersteunen door één of meerdere bemiddelaars. Deze groep draagt enorm bij aan de productiviteit en daarmee aan de economische groei van ons land en zij verdienen de erkenning en ondersteuning van ons allemaal en zeker van de politiek. Zij zijn niet zielig maar willen al evenmin als een soort ongewenste categorie aangesproken of behandeld worden. Zij willen serieus genomen worden in hun vak en in hun zelfstandigheid en hekelen de tussenpartijen die hun uurtarief te fors afromen in ruil voor te beperkte diensten. Deze zelfstandig gevestigde professional is niet meer weg te denken van de arbeidsmarkt en alleen daarom al is er behoefte aan een partij die zonder eigen agenda of bijbedoelingen hun belangen dient, want ze dragen flink bij aan onze samenleving.
2. Een teveel aan schijnzelfstandige zzp’ers veroorzaakt maatschappelijke schade.
Niet in alle opzichten is de groei van het aantal zzp’ers goed nieuws voor onze samenleving. De fiscale faciliteiten die de overheid biedt aan de eenmanszaak waren bedoeld voor de zeer afgebakende groep van ondernemende zelfstandigen die niet in een gezag relatie met hun opdrachtgevers werken. De loodgieter die zelfstandig tientallen klanten per jaar bedient is immers duidelijk geen werknemer maar ook geen werkgever en verdient dus een aparte status die hem toestaat buiten het sociale stelsel van ons land om, zijn beroep uit te oefenen voor eigen rekening en risico. Bovendien zijn de aantallen van deze categorie niet zo groot dat de draagkracht van dat sociale stelsel in gevaar komt. Het wordt natuurlijk anders als 10% of meer van de beroepsbevolking besluit om geen sociale premies meer af te dragen. Dat kan uiteindelijk alleen maar tot gevolg hebben dat de uitkeringen worden verlaagd of de premies zullen worden verhoogd, zeker in tijden van hogere werkloosheid. De overheid zal vanzelfsprekend de financierbaarheid van ons sociale vangnet verdedigen in het algemeen belang en de eerlijkheid gebied te zeggen dat vele zzp’ers met een eenmanszaak wel degelijk onder gezag van hun opdrachtgever werken. Overigens toont een onderzoek van de belastingdienst uit 2011 dat ook aan. De politiek realiseert zich goed dat een meerderheid in Nederland hecht aan onze collectieve voorzieningen en daar ook aan wil bijdragen.
Daarnaast is het de vraag of een deel van onze beroepsbevolking niet beschermd zou moeten worden worden tegen zichzelf en de willekeur van de arbeidsmarkt. Vinden wij het oke dat onze wijkverpleegkundigen, bouwvakkers, wegwerkers en vrachtwagenchauffeurs onverzekerd tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid hun beroep uitoefenen? Is dat het Nederland dat ons voor ogen staat? De kostprijs per werkuur wordt er wel lager mee maar hoe zit het met de maatschappelijke schade? We zien werkloze zzp’ers in armoede vervallen. Ze krijgen geen ww en als ze bijvoorbeeld een eigen huis hebben, komen ze ook niet in aanmerking voor de bijstand. Deze groeiende groep stille armen komen in geen enkele statistiek voor.
3. Zzp’ers en opdrachtgevers komen pas in actie als ze echt niet anders kunnen.
Toch veranderen werkgevers en hun schijnzelfstandige zzp’ers pas hun praktijk als de risico’s op naheffingen en boetes manifest worden. In de huidige praktijk kunnen opdrachtgevers de risico’s op schijnzelfstandigheid en ketenaansprakelijkheid vaak nog afwentelen op brokers en andere intermediairs en zelfs de meest gerenommeerde werkgevers kiezen voor een dergelijke constructie. De noodzaak om te flexibiliseren en de productiviteit te verbeteren in moeilijke economische omstandigheden, zorgt ervoor dat werkgevers pragmatische keuzes maken en de verantwoordelijkheid en risico’s bij de zzp’er laten en de zzp’er is niet altijd onafhankelijk en verstandig genoeg om de eigen positie beter te managen. De overheid is al met al dus genoodzaakt om de handhaving te verscherpen en daarmee de zzp’er en diens opdrachtgever te dwingen om voor meer duurzame oplossingen te kiezen.
4. Opdrachtgevers kunnen volgend jaar hun verantwoordelijkheid voor schijnzelfstandigheid niet meer ontlopen.
De overheid moet er dus voor kiezen om de opdrachtgevers medeverantwoordelijk te maken voor de juistheid van de (door de zzp’er aangevraagde) VAR. De werkgevers zullen moeten controleren of de werkelijke situatie op de werkplek overeenkomt met de opgegeven omschrijving op de VAR. Daarmee zijn de controles van de belastingdienst gemakkelijker en efficiënter uitvoerbaar en kan de schijnzelfstandigheid beter worden bestreden. We zullen nog zien hoe de regels en de controles er straks precies uit komen te zien maar in essentie is de richting allang duidelijk.
Dit betekent overigens niet dat er voor schijnzelfstandigen straks geen alternatieven meer zijn. Ze kunnen altijd nog kiezen voor een dienstverband bij een intermediair en zich door deze partij laten detacheren of ze kiezen ervoor om zich vrij te vestigen met een Declarabele Uren B.V. In beide gevallen zullen ze participeren in het collectieve sociaal stelsel, verzekerd zijn tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid en afzien van de fiscale faciliteiten van de eenmanszaak. Uw voorbereiding kan nu starten.
