“De ‘freelance economy’ is een nieuwe realiteit in de westerse wereld”

“Een blik over de grens”

In de lopende publieke discussie over de Nederlandse zzp’er, vallen enkele zaken mij nogal op. Op de eerste plaats worden er nogal wat meningen verkondigd die niet of nauwelijks op feiten zijn gebaseerd maar vooral lijken ingegeven door belangen. Belangen van marktspelers, van politieke partijen, van clubs die op zoek zijn naar leden en belangen van werkgever of werknemers. Iedereen lijkt belang te hebben bij de (rechts)positie van zzp’ers en het is op zich begrijpelijk dat men dit belang verdedigt maar wie richt zich nu echt op het belang van de zzp’er zelf?  Ik denk dat de zzp’er vooral belang heeft bij eerlijke voorlichting, gebaseerd op feiten en niet op dromerige of visionaire vergezichten of zorgvuldig verborgen eigenbelang. De zzp’er heeft er niets aan als zaken mooier voorgedaan worden dan ze zijn en ook niet aan beloftes die niet nagekomen kunnen worden. Als zzp’er heb ik helaas geleerd dat ik geen enkele partij zonder meer kan vertrouwen en dat ik ben aangewezen op eigen onderzoek.

Wat mij ook opvalt aan het debat over onze zzp’ers is dat de deelnemers lijken te doen alsof het een typisch Nederlands fenomeen is. Alsof alleen in Nederland het aantal freelancers hard groeit, alsof alleen de Nederlandse overheid naar een manier zoekt om dit deel van de arbeidsmarkt te reguleren. Niets is minder waar en daarom wil ik in deze column eens een blik over de grens werpen.

Op de nieuwssite van CNBC las ik onlangs in een artikel van Carol Roth dat 34% van de beroepsbevolking in de Verenigde Staten freelancer is (1099-worker). Het aantal werknemers met een vast dienstverband (W2-worker) is intussen tot minder dan 50% van de beroepsbevolking gezakt. De maatvoering op de Nederlandse arbeidsmarkt is nog anders maar de beweging is precies hetzelfde. De groei van het aantal zzp’ers zal ook bij ons niet worden geremd door een versoepeling van het ontslagrecht, het verhogen van de fiscale druk op zzp’ers of de invoering van de BGL. De VS heeft immers een heel soepel ontslagrecht en de freelancers betalen er evenveel belasting en premies als werknemers (Carol Roth, 9/9/2014). Overheden in de westerse wereld dienen eraan te wennen dat de arbeidsmarkt van de 21^ste eeuw er anders uitziet dan die in de 20^ste. Belastingdiensten moeten leren zich te richten op de nieuwe realiteit, niet op de oude. Of zoals Carol Roth het zegt: “The IRS needs to acknowledge the freelance economy”.  De behoefte aan flexibiliteit bij werkgevers wordt ingegeven door de voortschrijdende specialisatie op de arbeidsmarkt en door de noodzaak voor werkgevers om de arbeidskosten te drukken en de productiviteit te stimuleren. Voor het toenemend aantal specialistische taken, is het veel voordeliger om een zzp’er in te zetten dan een werknemer. Met een zzp’er heeft de werkgever tenslotte flexibiliteit en ontloopt hij de werkgeverslasten en plichten. De specialisatie is een maatschappelijke realiteit en de daaruit voortkomende behoefte aan flexibiliteit is een economische noodzaak.

Toch denk ik dat die “freelance economy” zich in Europa anders zal ontwikkelen dan in de VS. Europeanen hebben er meer voor over om de financiering en solidariteit van de sociale zekerheidsstelsels te verdedigen. Het is niet voor niets dat de Vlaamse Marianne Thijssen als Eurocommissaris is aangesteld om de bestrijding van de schijnzelfstandigheid in Europa te coördineren. Overal in Europa broeden de overheden op maatregelen om de nieuwe maatschappelijke realiteit te reguleren. Zo heeft de federale regering van België staatsecretaris Bart Tommelein vanuit het Ministerie van Sociale Zaken met deze portefeuille belast. De Belgen zijn vast van plan om ruimte te geven aan de groeiende groep zelfstandigen zonder de sociale zekerheid daarmee te ondermijnen. Ik citeer vanuit de recent gepubliceerde, Belgische regeringsverklaring:

“We willen het statuut van zelfstandigen verder blijven verbeteren zodat ze meerwaarde blijven bieden voor onze economie. De strijd tegen schijnzelfstandigheid zal verder gezet en zo nodig versterkt worden zodat zelfstandigen niet meer tewerkgesteld worden zonder respect voor het arbeids- en het sociale zekerheidsrecht. Bijdragefraude tast immers de draagkracht en solidariteit van onze sociale zekerheid aan.( … )”

Europese overheden streven met hun maatregelen dus een aantal doelen na:

1. Recht doen en ruimte geven aan de economische meerwaarde die de freelancer biedt.
2. De arbeidskosten voor werkgevers niet laten stijgen.
3. De draagkracht en solidariteit van de sociale zekerheid beschermen.
4. De belastingdruk eerlijk verdelen.

Ook in Nederland draait het uiteindelijk om deze belangen en het is eenvoudigweg zo dat een schijnzelfstandige zzp’er met een éénmanszaak aan de laatste twee niet voldoet. Ze betalen immers geen sociale premies en minder belasting. De BGL zal er zeker aan bijdragen dat de schijnzelfstandigheid door de Belastingdienst eruit kan worden gefilterd maar daarmee hebben werkgevers nog geen oplossing voor hun behoefte aan flexibiliteit. Om dat te bereiken moeten de werkgevers hun relatie met de zzp’ers namelijk herzien en ontdoen van de gezag component en dat is praktisch niet altijd mogelijk. Ook Amerikaanse werkgevers werken met deze realiteit want de belastingautoriteiten (IRS) hanteren daar de volgende stelregel: “If you are not setting your own hours or methodology for completing the work, you are considered an employee.”

Werkgevers (en zzp’ers) die zoeken naar een bestaand alternatief, verwijs ik naar www.uniforce.nl. Dit bedrijf ontwikkelde al zo’n 15 jaar geleden een rechtsvorm voor zelfstandig professionals die veilig is voor opdrachtgever en opdrachtnemer en alle bovenstaande belangen dient. Ik ben als zelfstandige al enige jaren lid van hun Raad van Advies en heb ze leren kennen als eerlijke en vakkundige dieners van de zzp-belangen.