Veranderingen in de arbeidsmarkt roepen vragen op
“We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.” Zomaar een quote die ik hoorde tijdens het Nationale Arbeidsmarktdebat, georganiseerd op 7 november 2016 door de ABU. Een debat waar politici, vakbonden en marktpartijen met elkaar in gesprek gingen over het arbeidsmarktvraagstuk van morgen. Een gevarieerd inhoudelijk programma met sprekers leverde een aantal interessante quotes/inzichten op.
Een aantal wil ik je niet onthouden:
• “Wetten maken geen banen, dat doen bedrijven” (Jurrien Koops, directeur ABU);
• “Het gaat om werk, niet om vast en flex. Zzp’ers moeten zich niet aanpassen aan het systeem, het systeem moet zich aanpassen aan de zzp werkelijkheid. (Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde);
• “30 jaar geleden waren er anderhalf miljoen inactieven. Dat is niet veranderd, er is domweg te weinig werk” (nogmaals Jan Rotmans);
• “Zoek de oplossing in de flexibilisering van de vaste baan” (Raymond Puts, country director USG People);
• “Wij verzetten ons niet tegen flex, wel tegen zo goedkoop mogelijk”(Mariette Patijn, FNV);
• “Dat flexibel contract het beste contract is, is onzin” (Frank Kalshoven, econoom);
• “Opleiden voor een diploma is niet voldoende, mensen moeten hun vaardigheden continu blijven ontwikkelen” (Martijn Aslander, spreker en schrijver);
Bas van ’t Wout (VVD), John Kerstens (PvdA), Paul Ulenbelt (SP), Wouter Koolmees (D66), Linda Voortman (GroenLinks) en Pieter Heerma (CDA) gingen met elkaar in debat over het vernieuwingsvraagstuk van de arbeidsmarkt. Opvallend (of juist niet) was dat er bijna niet in oplossingen gedacht werd. De zes politieke partijen waren vooral druk bezig met het benadrukken van partij specifieke verschillen en het voeren van discussies op basis van eigen partijprogramma’s in plaats van op feiten.
De waarde van werk
Mariette Patijn hield een pleidooi voor de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt waarbij ze aangaf dat werkgevers niet uit moeten zijn op snelle winsten en goedkope arbeidskrachten die via allerlei dubieuze constructies ingehuurd worden. Uiteraard ben ik het daarmee eens (wie niet zou ik bijna zeggen). Het oneigenlijk gebruik van werk en onderbetaling past niet in de waarden die wij in ons land aan werk toekennen en hebben een verstorend effect op de economie. De overheid zou wat mij betreft daarom maximaal moeten investeren in het opsporen van frauduleuze (uitzend)bureaus, cao ontduikingen en malafide (buitenlandse) constructies.
Volgens Jan Rotmans maakt de systeemwereld van regisseren, regelzucht, efficiency, controle en beheersing plaats voor de menswereld waarin ruimte, keuzevrijheid, kwaliteit, maatwerk en faciliteren centraal staat. Diezelfde overheid moet écht rekening (gaan) houden met de transitie van systeem- naar menswereld. Een belangrijk kenmerk van deze transitie is dat werk anders georganiseerd wordt. Anno 2016 veelal nog vanuit een vaste baan maar meer en meer vanuit flexibele- en / of hybride arbeidsvormen.
De huidige regelgeving rondom werk wordt door werkgevers en opdrachtgevers als belemmerend ervaren. Om dit te doorbreken hebben we een faciliterende overheid nodig en moeten we af van het creëren van tegenstellingen ‘vast versus flex’. Het gaat om werk! Afgaande op het debat zou je jezelf zomaar de vraag kunnen stellen of er überhaupt nog één iemand is die het antwoord heeft op het arbeidsmarktvraagstuk van morgen.
De gelijkenissen tussen een bijenkolonie en de arbeidsmarkt
Ik heb flexibele arbeid al eens eerder vergeleken met een systeem van bijen. Flexibele professionals vliegen, net als bijen, in en uit. Hierdoor houden ze een frisse blik en brengen ze kennis, expertise en vakmanschap mee. Bijen zijn van cruciaal belang binnen ons ecosysteem, ze houden van onze voedselvoorziening in stand. Zoals bijen onmisbaar zijn voor ons ecosysteem, zo is flexibele arbeid onmisbaar voor onze economie. Flex zorgt voor werkgelegenheid, toenemende participatie, economische groei, innovatie en creativiteit. Uiteraard moeten we oog hebben voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en keihard optreden tegen oneigenlijk gebruik van werk en onderbetaling.
Er is hoop!
Emeritus hoogleraar Herman Pleij (geschiedkundige) sloot het debat af. Hij analyseerde ruim 400 jaar arbeid in Nederland. Hij schetste een beeld van Nederlanders die door de eeuwen heen al sleurend, mopperend, ontdekkend, innoverend, zich zelf opnieuw uitvindend, kansen creërend en handelend allerlei vormen van consensus toepassen en bijzonder pragmatisch ingesteld zijn. Het werk verandert, maar het blijft ook doorgaan. Al 400 jaar lang!
Als geschiedkundige voorspelt Pleij niet de toekomst. Zijn conclusie daarentegen is eenduidig: “Wir schaffen das wóll!”. Gelukkig: toch nog één iemand die het weet.
