Heb jij je eenmanszaak goed vastgelegd in het testament?
De dood. Daar wil je liever niet aan denken. Maar wat gebeurt er eigenlijk als je als zzp’er in het harnas sterft?
Je wil er liever niet aan denken, maar het kan gebeuren: je komt te overlijden. Wat gebeurt er dan met je bedrijf? Echt een gevalletje ‘dat had je testamentair vast moeten leggen’. Maar wat als je dat niet hebt gedaan? Een overzicht van de radertjes die in werking treden als een zelfstandig ondernemer overlijdt.
Het begint allemaal met de aangifte van overlijden
Of je nu ondernemer bent of niet, de eerste instantie die na je overlijden wordt geïnformeerd, is de gemeente. De nabestaanden kunnen aangifte doen van jouw overlijden, maar in de praktijk wordt die taak uitbesteed aan een uitvaartverzorger. De gemeente geeft het sterfgeval automatisch door aan de Belastingdienst. Voor zzp’ers belangrijk: dit bericht gaat ook automatisch naar de Kamer van Koophandel.
Wie zijn de erfgenamen?
Na je overlijden komt de onderneming, bijvoorbeeld je eenmanszaak, direct in handen van jouw erfgenaam of erfgenamen. Dat zijn je partner en eventuele kinderen. Heb je geen partner of kinderen, dan erven je ouders, broers en zussen de nalatenschap.
Heb je een eenmanszaak, dan is jouw bedrijf onlosmakelijk onderdeel van erfenis. De zaak, met alle schulden, uitstaande facturen en apparaten, vormen samen met je privé eigendommen en privé kapitaal jouw erfenis.
Wie neemt je onderneming waar?
Voor de meeste zzp’ers geldt, dat hun werk alleen door henzelf kan worden verricht. Je nabestaanden zullen in veel gevallen weinig met je lopende werkzaamheden aankunnen. Toch zijn zij verplicht om jouw zaak na je dood waar te nemen. Zij moeten voldoen aan de verplichtingen die een ondernemer heeft aan de Belastingdienst. Denk aan je boekhouding, je urenadministratie, het tijdig betalen van je leveranciers en je lopende rekeningen. Ook moeten zij aan het einde van het kwartaal de omzetbelasting van jouw bedrijf opgeven. Doen ze dat niet op tijd, dan riskeren ze een boete.
Het is dus zaak om ervoor te zorgen dat je nabestaanden snel en eenvoudig toegang tot je administratie hebben. En natuurlijk dat ze jouw boekhouding snel kunnen begrijpen. Zorg daarom voor een actueel overzicht van jouw wachtwoorden, je hele administratie, uitstaande facturen en offertes, een heldere inventaris van de apparatuur die je onderneming bezit en een overzicht van de waarde van je onderneming.
Automatisch opheffen of niet?
Een maand na je overlijden neemt de Kamer van Koophandel contact op met de nabestaanden. Wanneer het bedrijf steunt op jouw persoonlijke kwaliteiten, dan heft de KvK ambtshalve de onderneming automatisch op. Denk bij persoonlijke kwaliteit aan de vakkennis van de adviseur of ambachtelijke vaardigheden zoals die van een schilder. Willen je erfgenamen het bedrijf toch overnemen, dan kunnen ze binnen 6 weken bezwaar maken op deze automatische opheffing van het bedrijf.
Is de onderneming een winkel, groothandel of veebedrijf of op een andere manier niet absoluut afhankelijk van de persoonlijke kwaliteiten, dan is het aan de erfgenamen om te laten weten of zij het voortzetten of de onderneming opheffen.
Hoe werkt het staken van de onderneming?
Wordt de onderneming automatisch opgeheven, of nadat de erfgenamen daarvoor gekozen hebben, dan geeft de Kamer van Koophandel dat door aan de Belastingdienst. De Belastingdienst gaat vervolgens over op het draaiboek: ‘Staken van de onderneming’. Daarvoor sturen ze jouw erfgenamen een uitnodiging voor de zogeheten ‘finale aangifte’, in te vullen op het F-biljet. Dat is de eindafrekening van je bedrijf. Bij die aangifte wordt de waarde van je bedrijf vastgesteld.
Ook ontvangen je nabestaanden een uitnodiging voor de aangifte voor erfbelasting. Het percentage dat over de erfenis moet worden betaald is afhankelijk van de waarde van de erfenis en de relatie tussen de jou en je erfgenamen. Je partner kan bijvoorbeeld tot €638.089,- belastingvrij erven. Kinderen erven tot €20.209,-. Bedraagt de erfenis meer dan €122.268,-, dan geldt voor je kinderen een belastingtarief van 20 procent en voor je ouders, broers en zussen van 40 procent. De Belastingdienst heeft een rekenhulp voor het berekenen van de erfbelasting.
De hamvraag: accepteren de nabestaanden de erfenis?
Omdat de eenmanszaak leunt op één natuurlijk persoon, vormt deze samen met de privé eigendommen en het privé vermogen de nalatenschap van de overledene. Je erfgenamen moeten dus over dit hele pakket een beslissing nemen: aanvaarden, verwerpen of beneficiair aanvaarden. Het is niet mogelijk om de onderneming te verwerpen, maar het privébezit te aanvaarden. Bij andere rechtsvormen, zoals een BV of een VOF gelden andere regels, omdat deze niet wettelijk verbonden zijn aan één natuurlijk persoon.
Om deze beslissing te kunnen nemen moeten ze weten wát ze aanvaarden of verwerpen. Kunnen je nabestaanden niets vinden over je onderneming, begrijpen ze niets van jouw boekhouding of kunnen ze niet achterhalen wat je bedrijf waard is, dan is het verstandig om een beneficiaire aanvaarding te doen. Deze tussenweg wordt ook wel ‘aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving’ genoemd. Praktisch betekent dit dat je erfgenamen bij een rechter uitstel vragen voor hun beslissing, tot ze met de hulp van een notaris weten hoe de erfenis precies uitpakt.
Erfbelasting en je bedrijf
Het kan natuurlijk zijn dat jouw bedrijf na jouw dood gewoon kan worden voortgezet. Stel bijvoorbeeld dat je je onderneming samen met jouw partner of een volwassen kind hebt gerund, en hij of zij kan jouw werk afmaken en voortzetten. In dat geval kan je bedrijf worden overgenomen door de erfgenamen. Er hoeft dan meestal geen erfbelasting betaald te worden. Let op: de keuze om het bedrijf voort te zetten, maak je niet zomaar. De Belastingdienst verlangt dat je het bedrijf na de overname minimaal 5 jaar voortzet. Anders rekent de Belastingdienst het alsnog als bedrijfsopheffing bij een erfenis, inclusief erfbelasting.
Werk je samen, binnen een andere rechtsvorm dan de eenmanszaak – een BV of VOF bijvoorbeeld – dan gelden andere regels. Vaak is er bij de oprichting van het bedrijf al contractueel vastgelegd wat de gevolgen bij overlijden zijn.
Hoe dek je de kosten?
Ben je als zzp’er de kostwinner van je gezin? Nemen je erfgenamen het bedrijf in dat geval niet over, dan vervallen voor hen de inkomsten die jij inbracht. Dat heeft gevolgen voor je huishouden: kunnen je nabestaanden de hypotheek dan nog wel betalen? Of de kinderopvang?
Om die kosten op te vangen, kun je een overlijdensrisicoverzekering afsluiten. Hierin spreek je precies af wat er na je overlijden financieel nodig is. Dit bedrag wordt dan in een keer aan je nabestaanden uitgekeerd. Benieuwd naar de kosten? Reken dan uit wat zo’n verzekering voor jouw bedrijf kost.
