Struisvogel of zeearend, 1 maand DBA
De Wet DBA is inmiddels een maand in werking. De VAR kan bij het oud papier of keurig ingelijst worden. Dit leidt tot onrust bij zzp’ers, klanten, intermediairs, vakbonden en politiek, want hoe zit die wet nu precies in elkaar? Wat gaat er concreet gebeuren?
De impact van de wet is groot en dat geldt ook voor mij persoonlijk. Als accountdirector bij Yacht zit ik er middenin. De eerste maand was dan ook enorm hectisch. Een rollercoaster van presentaties aan klanten, zzp’ers, juristen en nieuw in te regelen opdrachten. Graag deel ik in dit persoonlijke blog mijn ervaringen.
Om te beginnen: de basis van de wet. Opdrachtgever én opdrachtnemer moeten samen zorgen dat de arbeidsrelatie geen dienstbetrekking is. Als de Belastingdienst vindt dat er wél sprake is van loondienst, dan kan zij de opdrachtnemer en de opdrachtgever aanslaan voor belasting, premies en boete. Ook is er dan arbeidsrechtelijk sprake van een dienstbetrekking met bijkomende kosten, bijvoorbeeld pensioen en transitievergoeding.
Het inzetten van een zogenaamde Modelovereenkomst kan dit voorkomen. Dat klinkt mooi. Alleen, die modelovereenkomst moet dan wel exact nageleefd worden. In de praktijk kan de Belastingdienst straks op de werkplek controleren en op basis van feiten, omstandigheden en dossiervorming bepalen of er wel of geen sprake van een dienstverband is. De Belastingdienst houdt zo de touwtjes stevig in handen.
Hoe je het ook wendt of keert, er zijn nieuwe risico’s voor opdrachtgevers bijgekomen door de invoering van de wet DBA. Deze risico’s houden direct verband met de werkplek en het gedrag van zzp’er en inhurende manager op de werkvloer. Dat is ook de bedoeling geweest van de wetgever, maar dit brengt naast risico’s ook kosten met zich mee. Het inrichten van beheersmaatregelen hiervoor is zeker geen overbodige luxe. Ik noem deze de 5 O’s, waar ik graag in een later blog op terugkom.
Een intermediair werd in het verleden zowel gebruikt voor de werving en expertise van de arbeidsmarkt, als voor de ‘ontzorging’: het beheersen van risico’s en bijbehorende administratie (contractmanagement). Het is dan ook voor alle betrokken partijen – de klant, zzp’er en intermediair – belangrijk om opnieuw naar elkaars rollen te kijken onder de werking van de DBA.
Vanuit deze nieuwe werkelijkheid zie ik bedrijven verschillend acteren. Afgelopen maand zie ik verschillende ‘klanttypen’ ontstaan. Hieronder stel ik ze aan je voor waarbij ik een vergelijking trek met bekende vogels en hun eigenschappen.
De huismus
De huismus leeft in een beperkte omgeving, van hooguit 500 meter. Als de wereld verandert, krijgt hij het pas als laatste mee. Voor plotselinge veranderingen in de leefomgeving is hij ook zeer kwetsbaar. Door de afname van veilige nesten, voedsel en met name door het gevaar van de huiskat is het aantal huismussen sinds de jaren 70 gehalveerd.
Zo zijn er ook opdrachtgevers die zich nu pas beginnen te realiseren dat er iets aan de hand is. Gelukkig is er nog een implementatietraject van een jaar, denken ze opgelucht. Het zal wel zo’n vaart niet lopen. Er is nog geen zicht op wie er allemaal als zzp’er werken en hoelang dit gaande is. Laat staan dat er een eigenaar of werkgroep van het onderwerp is. De kans is groot dat ze (te) laat in de implementatieperiode gaan acteren. Bedrijven die zich hierin herkennen, hebben baat bij een goede oriëntatie op de wet- & regelgeving, zodat ze niet in de klauwen van de kat belanden.
De struisvogel
De struisvogel is de grootste en zwaarste nog levende vogel. Bovendien is hij de snelste loopvogel ter wereld. Zijn verstop-je-kop-in-een-kuil-bij-gevaar strategie is alom bekend. Dit gedrag zie ik ook in de markt terug. De opdrachtgevers die weten dat de wet is veranderd én zich ook bewust zijn van de risico’s. Maar liever doen alsof het probleem er niet is. Omdat het anticiperen op de risico’s flink wat werk en interne veranderingen met zich meebrengt, die ze liever niet aan gaan.
Inhuur is voor hen liever gewoon inhuur, zzp’er of niet. Dat is het probleem van de zzp’er of de leverancier, toch? Het liefst stoppen ze de risico’s zo ver mogelijk in de inhuurketen weg. Want dan is het er niet.
Deze bedrijven raad ik aan om goed fiscaal/arbeidsrechtelijk advies in te winnen. Natuurlijk heb je wel een risico en verantwoordelijkheid op de werkplek. En die kun je niet zomaar in de keten neerleggen. Dat maakt de risico’s vanuit de Wet Ketenaansprakelijkheid alleen nog maar groter.
De struisvogels zijn ook erg gevoelig voor partijen die het struisvogelgedrag zogenaamd begrijpen en belonen met loze beloftes dat ze alle risico’s overnemen. Beste struisvogel, trap hier niet in. Lees goed de kleine lettertjes: werken ze wel met een goedgekeurde modelovereenkomst? En wie stellen ze daar verantwoordelijk voor? Ik vraag me af of ze thuis geven als de Belastingdienst straks echt op de stoep staat.
De uil
De uil is bekend om zijn grote gezichtsveld en goed ontwikkelde oren. Hij staat natuurlijk symbool voor wijsheid en intelligentie. Opdrachtgevers van dit type zijn zeer inhoudelijk betrokken bij de wetgeving en veranderingen. Er is een kerngroep benoemd en er is vaak ook al beleid in ontwikkeling. Het gevaar is dat deze groep solistisch acteert en nog geen commitment heeft voor de benodigde verandering bij het senior management. De wet is ingegaan en er is waarschijnlijk nog geen praktische oplossing gevonden. Deze opdrachtgevers adviseer ik om de wet als een Agile-implementatie te zien. Het is belangrijk om basiskeuzes te maken en vanuit daar verder te gaan, desnoods tijdelijk onder beperkte beheersmaatregelen voor nieuwe opdrachten. Op basis van implementatie, politiek, jurisprudentie, etc. gaat er nog veel veranderen. Als deze uil meerwaarde ziet in het werken met een intermediair of contractmanager, dan is het handig dat deze de vertaling kan maken van de ‘werkgroep- theorie’ naar praktijk. Bijvoorbeeld met behulp van een DBA-Readyness dossierscan die het senior-management duidelijk feiten en cijfers geeft. En kan helpen bij nieuwe inhuur, maar ook in de migratie van de bestaande inzetten. Hier gaan inhurende managers en zzp’ers ook baat bij hebben.
De zeearend
De zeearend is een sociaal dier zonder vast territorium. Een majesteitelijke vogel die grote afstanden kan overbruggen en sinds enkele jaren steeds vaker in Nederland wordt gesignaleerd. Bedrijven met een ‘zeearendprofiel’ signaleren dat de wereld verandert. Zij overzien de materie en durven ook te acteren als het moment daar is. De bij dit klanttype meestal aanwezige kern- of projectgroep DBA heeft autoriteit en erkent de rol van opdrachtgever en de stappen die genomen moeten worden. Zij zijn in dialoog met de Belastingdienst en de markt en nemen tijdelijke maatregelen zodat de business en inzet van zzp’ers door kan gaan. Ze organiseren bijeenkomsten voor managers en interimmers om de werkwijze toe te lichten en proberen de wetgeving al zo goed mogelijk toe te passen. Er is een tijdelijke set beheersmaatregelen en er wordt gewerkt aan migratie van bestaande inzetten naar de nieuwe modelcontracten en/of andere vormen als dat niet mogelijk is. En als er komende maanden nieuwe uitspraken over veranderingen komen, dan passen ze zich aan. Een agile aanpak: verbouwen terwijl de winkel open is.
Ik spot steeds meer van deze zeearend organisaties in Nederland. Mijn oproep aan hen is om hun agile aanpak ook extern te communiceren. Een mooi voorbeeld voor organisaties die nog worstelen.
Tot zover mijn beschouwing op organisaties die ik momenteel zie snuffelen – of in dit geval met hun snavels zie pikken – aan de wet DBA. Zijn het alleen organisaties die er in meer of mindere mate druk mee zijn? Nee hoor, zeker niet. Ook zzp’ers en intermediairs bevinden zich in verschillende stadia van bewustwording en handelen.
Word geen dodo
Voor die laatste groep heb ik nog een overweging. En die is: word géén dodo. Deze vogel was groot, beet flink van zich af, maar kon niet vliegen en is uitgestorven. Organisaties en zzp’ers zijn niet gebaat bij intermediairs die zich groter voordoen dan zij zijn en onder druk te hoge risico’s accepteren. Op korte termijn lijkt een dodo heel wat, maar als er vanuit verschillende hoeken claims vallen is ie snel uitgestorven. En wie zitten er dan met de problemen? Juist, de opdrachtgevers en de zzp’ers. Wees eerlijk in de risico’s en oplossingen, daar is de markt bij gebaat.
Ik wil mijn betoog dan ook beëindigen met de oproep aan alle betrokken partijen in de markt: zint eer ge begint. Verdiep je goed in alle informatie, ga agile te werk en zorg dat je precies weet hoe de wet arbeidsrechtelijk en juridisch in elkaar steekt.
En klinkt iets te mooi om waar te zijn? Nou, dan is het dat ook.
